Vai trò của thanh tra trong nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

(Bqp.vn) - Phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội; là cầu nối đưa pháp luật vào cuộc sống; khâu đầu tiên của hoạt động thực thi pháp luật. PBGDPL giúp cho tổ chức và cá nhân xác định đúng phạm vi và mức độ điều chỉnh để chấp hành nghiêm pháp luật.

Đoàn Công tác Bộ Quốc phòng kiểm tra Tủ sách Pháp luật ở Trường Sĩ quan Lục quân 1.

 Để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp, trong đó có việc phải thực hiện tốt thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL. Đây là khâu không thể thiếu; là một trong những mặt hoạt động cơ bản của quản lý nhà nước, bảo đảm cho hiệu lực, hiệu quả của PBGDPL và quản lý nhà nước về PBGDPL được phát huy.

Thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL là hoạt động quản lý nhà nước, do các chủ thể có thẩm quyền tiến hành xem xét, kiểm soát hoạt động của tổ chức, cá nhân có chức trách, nhiệm vụ, hoặc có liên quan đến công tác PBGDPL nhằm phát huy những nhân tố tích cực; đồng thời kịp thời phát hiện, phòng ngừa, xử lý vi phạm trong công tác này. Nội dung của thanh tra, kiểm tra là xem xét, soát xét việc chấp hành nhiệm vụ, kế hoạch, chính sách, pháp luật về PBGDPL. Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, các chủ thể có trách nhiệm quản lý nhà nước có thể đánh giá thực trạng, phát hiện, xử lý kịp thời sai phạm, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm, cải tiến cơ chế quản lý, hoàn thiện nội dung, biện pháp, hình thức tổ chức PBGDPL hiệu quả hơn. Trong phạm vi bài viết này, xin đề xuất một số nội dung nhằm nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL trong Quân đội để qua đó nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL .

1. Yêu cầu đối với thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL trong Quân đội

Thứ nhất, phải đề cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ chủ trì, phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng và hội đồng quân nhân ở cơ quan, đơn vị cơ sở và mọi quân nhân.

Thứ hai, nắm vững và thực hiện đúng nguyên tắc, trình tự, thủ tục thanh tra, kiểm tra. Mọi hoạt động thanh tra, kiểm tra chỉ được tiến hành trên cơ sở quy định của pháp luật về thanh tra, kiểm tra nói chung và thanh tra, kiểm tra PBGDPL trong Quân đội nói riêng. Đồng thời, bảo đảm tính chính xác, khách quan, dân chủ, công khai, kịp thời trong các hoạt động thanh tra, kiểm tra. Nội dung thanh tra, kiểm tra phải được thông báo đầy đủ, kịp thời đến đối tượng liên quan. Các kết luận, kiến nghị, quyết nghị về thanh tra, kiểm tra phải được thông báo công khai. Khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật phải có biện pháp khắc phục ngay hậu quả và xử lý kịp thời vi phạm đó.

Thứ ba, thanh tra, kiểm tra đi đôi với xử lý vi phạm nghiêm minh. Biện chứng của vấn đề này là thanh tra, kiểm tra một mặt phát hiện ra những mặt tích cực, những nhân tố mới, kịp thời động viên cổ vũ gây hứng khởi, thôi thúc cá nhân và tổ chức hăng hái thực hiện nhiệm vụ PBGDPL; mặt khác, thanh tra, kiểm tra còn giúp các chủ thể PBGDPL tìm ra những khuyết điểm, thiếu sót để kịp thời ngăn chặn, sửa chữa, qua đó bảo đảm hiệu lực, hiệu quả công tác PBGDPL, góp phần làm cho pháp luật được thực hiện một cách nghiêm minh.

Thứ tư, phải đặc biệt coi trọng quyền tố cáo, khiếu nại của cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với những hành vi vi phạm pháp luật về PBGDPL. Chỉ có như vậy mới có thể đưa ra được những kết luận thanh tra, kiểm tra chính xác, bảo vệ và phát huy nhân tố tích cực, phát hiện hành vi vi phạm trong PBGDPL để xử lý kịp thời.

Thứ năm, đảm bảo tính nghiêm túc, tính liên tục, tính hệ thống. Công tác thanh, kiểm tra có nghiêm túc mới bảo đảm sự quản lý chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật. Tiến hành thanh, kiểm tra qua loa, chiếu lệ sẽ dẫn đến sự buông lỏng trong quản lý nhà nước, từ đó nảy sinh tư tưởng hời hợt, đại khái, thậm chí không tiến hành thực hiện nội dung cần học tập, quán triệt theo yêu cầu.

Công tác thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL cần phải được thực hiện liên tục, thường xuyên, có hệ thống để PBGDPL đi vào nền nếp, ngày càng nâng cao hiệu quả. Tính hệ thống trong công tác thanh, kiểm tra về PBGDPL thể hiện trong việc kiểm tra của các cấp đối với công tác này; cấp trên thanh tra, kiểm tra cấp dưới, cơ quan chuyên môn tự kiểm tra ở cấp mình.

2. Nội dung thanh tra, kiểm tra về PBGDPL trong Quân đội

Quá trình thực hiện thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL cần tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau: Hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện của cơ quan, đơn vị; nội dung học tập trong năm, nội dung cần phổ biến, quán triệt; hệ thống sổ sách học tập, giáo án, bài giảng; kiến thức pháp luật của cán bộ, chiến sĩ; hệ thống tủ sách, ngăn sách pháp luật; các hình thức PBGDPL mà cơ quan, đơn vị đã thực hiện... Trong đó cần chú ý:

Một là, thanh tra, kiểm tra hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện là nội dung rất quan trọng. Vì hệ thống văn bản lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện là xương sống của quá trình thực hiện công tác PBGDPL. Nội dung thanh tra, kiểm tra xoay quanh việc xem xét cơ quan, đơn vị có tổ chức xây dựng kế hoạch PBGDPL, sơ kết, tổng kết theo hướng dẫn của trên hay không? Cấp ủy, chỉ huy có đưa nội dung công tác PBGDPL vào chương trình, kế hoạch công tác của mình để thực hiện? Việc vận dụng vào đối tượng học tập ở cơ quan, đơn vị có phù hợp hay chỉ là sự sao chép máy móc kế hoạch của cấp trên mà không có sự liên hệ, vận dụng ở cấp mình quản lý... Qua đó sẽ thấy những nội dung chỉ đạo, hướng dẫn, điều hành đi vào thực tế cuộc sống như thế nào, kết quả đạt đến đâu, đã phù hợp chưa, cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện có nghiêm túc không, có vướng mắc, khó khăn kiến nghị gì?. Trên cơ sở đó để kịp thời điều chỉnh, uốn nắn, nhắc nhở để mọi hoạt động của công tác PBGDPL đi đúng ý định chỉ đạo của trên.

Hai là, thanh tra, kiểm tra nội dung học tập trong năm, nội dung cần phổ biến, quán triệt. Từng năm, căn cứ chương trình ban hành luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Phối hợp công tác PBGDPL Bộ Quốc phòng xác định các nội dung học tập, quán triệt có liên quan chặt chẽ tới đời sống, học tập, công tác của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân, sau đó triển khai học tập thông qua kế hoạch năm. Việc thanh tra, kiểm tra nội dung học tập trong năm, nội dung cần phổ biến, quán triệt nhằm đánh giá nội dung học tập, quân số tham gia, kiến thức người học cần nắm được.

Ba là, thanh tra, kiểm tra hệ thống sổ sách học tập, giáo án, bài giảng phải xem xét hệ thống giáo án, bài giảng có đúng, đủ không; có liên hệ, mở rộng gắn với người học không? Trên thực tế, việc soạn giáo án, bài giảng có một số cơ quan, đơn vị sao chép nguyên văn tài liệu của cấp trên để phổ biến, giảng dạy. Cá biệt có trường hợp giáo dục “chay” - lên lớp không cần giáo án, bài giảng mà chỉ cầm tài liệu đọc cho cán bộ, chiến sĩ nghe.

Bốn là, thanh tra, kiểm tra hệ thống tủ sách, ngăn sách pháp luật là xem xét ngăn sách, tủ sách có đảm bảo đủ số lượng theo yêu cầu; chế độ quản lý, khai thác, sử dụng có được tiến hành hiệu quả, thuận tiện cho người đọc? Việc luân chuyển các đầu sách pháp luật đã tiến hành khoa học hay chưa? Việc quan tâm, bổ sung các đầu sách pháp luật được tiến hành như thế nào, có đáp ứng nhu cầu người đọc và yêu cầu công tác PBGDPL.

Năm là, thanh tra, kiểm tra các hình thức PBGDPL mà cơ quan, đơn vị đã tiến hành thực hiện là xem xét có thực sự phong phú, linh hoạt, phù hợp với đặc thù nhiệm vụ cơ quan, đơn vị và từng nhóm đối tượng thụ hưởng? Hình thức nào đã lỗi thời không phát huy tác dụng, hiệu quả; hình thức nào mới, phù hợp với cơ quan, đơn vị, thu hút được sự quan tâm, hưởng ứng của đông đảo cán bộ, chiến sĩ và đem lại hiệu quả thiết thực.

3. Cách thức thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL trong Quân đội

Thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL trong Quân đội có hai hình thức cơ bản, đó là: Thanh tra, kiểm tra thường xuyên và thanh tra, kiểm tra đột xuất. Thanh tra, kiểm tra thường xuyên được tiến hành thông qua kế hoạch kiểm tra xác định trước, được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Thời điểm tiến hành thường là vào giữa năm và cuối năm, khi mà các cơ quan, đơn vị đã tiến hành sơ kết 6 tháng đầu năm hoặc cuối năm. Việc chọn thời điểm như vậy là hợp lý, vì ngoài việc học tập, nghiên cứu về pháp luật, các cơ quan, đơn vị phải huấn luyện quân sự, chính trị, thực hiện nhiệm vụ theo kế hoạch chung.

Thanh tra, kiểm tra đột xuất nhằm đánh giá những sự việc, những nội dung mang tính thời sự để nắm được tình hình thực tế tại cơ quan, đơn vị hoặc khi có khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác PBGDPL.

Tóm lại, thanh tra, kiểm tra công tác PBGDPL có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả PBGDPL. Thực hiện tốt yêu cầu, nội dung, cách thức thanh tra, kiểm tra nêu ra trên đây làm cho công tác PBGDPL được tổ chức thực hiện nền nếp, góp phần tích cực nâng cao kiến thức và ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, chiến sĩ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đại úy Ngô Quang Tiến, Vụ Pháp chế BQP